آزبست نوعی سنگ معدنی می باشد که ظاهری شبیه پنبه و یا چوب پوسیده دارد و با دست به صورت رشته رشته در می آید. در سال 1820 یک دانشمند ایتالیایی برای اولین بار لباس ضد آتش را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد. از این ماده معدنی به عنوان عایق حرارتی استفاده می شود اما باید توجه داشت که این ماده سرطان زا می باشد.
اولین بار تئوفراستوس (Theophrastus) که از شاگردان ارسطو بود در کتاب خود بنام درباره سنگها به ماده بدون نامی، شبیه چوب پوسیده که در اثر اختلاط با نفت می سوزد، بدون آنکه آسیبی ببیند در 300 سال قبل از میلاد اشاره کرده است که بعد ها این ماده آزبست نام گرفت. در ساختمان آزبست، پنبه کوهی یا پنبه نسوز عناصری مانند سیلیس، منیزم و آهن وجود دارد. آزبست در طبیعت به رنگهای سفید، قهوه ای و آبی به چشم می خورد.
در سال 1820 یک دانشمند ایتالیایی برای اولین بار لباس ضد آتش را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد. در اوایل قرن بیستم یک مهندس اتریشی بنام لودویک هاچک از ترکیب الیاف این ماده با سیمان، موفق به اختراع سیمان نسوز شد که با استقبال جهانی روبرو شد. هم اکنون در صنعت از آزبست برای مصارف زیر استفاده می شود:
- عامل افزایش مقاومت سیمان در لوله های سیمانی و قطعات پوششی سقفی.
- عامل افزایش دهنده نقطه اشتعال در منسوجات و محصولات کاغذی.
- عامل افزایش مقاوت لنتهای ترمز و کلاچ در برابر سایش.
الیاف آزبست توسط استخراج از معدن، اره کشی، عملیات تخریب ساختمانهایی که در عایق سازی آنها از آزیبست استفاده شده، و بطور کلی تخریب هر فرآورده آزبست دار به محیط زیست وارد می شوند. در شهرهای بزرگ یکی از مهمترین راههای ورود آزبست به هوا از طریق لنت ترمز و کلاچ خودرو است.
◄ بیماری های ناشی از استنشاق آزبست عبارتند از:
- ضایعات ریوی.
- سرطان ریه.
- سرطان حنجره.
- سرطان لوله گوارشی و اعضای دیگر.
آزبست در طبیعت وجود دارد و می تواند وارد آبها شود، مدارک علمی موجود بیانگر این واقعیت است که با وجود اینکه آزبست در شبکه آبرسانی وجود دارد، مخاطرات بهداشتی از آن مشاهده نمی شود و بررسی ها موید آنست که میزان آزبست موجود در آب آشامیدنی از نظر سلامتی، زیان آور نیست.
در کشورهای در حال توسعه به طور گسترده ای از لوله های آزبست سیمان استفاده می شود، بطوری که 30 درصد لوله های انتقال رسانی آب شهری در هندوستان را شامل می شود و 19 درصد از شبکه آبرسانی کانادا نیز از جنس آزبست سیمان است.
◄ آزبست و محیط زیست:
از دید تولید کنندگان محصولات آزبست، از آنجا که صنعت آزبست سیمان، نیاز به انرژی کمتری در مقایسه با محصولاتی که از پتروشیمی و استخراج فلزات بدست می اید، دارد، دوستدار محیط زیست است.
این در حالی است که در سال 1996 نخست وزیر فرانسه فرمانی مبنی بر قدغن کردن استفاده از آزبست صادر کرد. این فرمان شش ماده ای مقرر کرده بود که استفاده از آزبست در کلیه محصولات تا سال 2001 محدود و سپس بطور کامل قطع گردد تا از آلودگی زیست محیطی ناشی آزبست جلوگیری گردد.
بطور کلی اروپائیان معتقدند که آزبست سمی است و اثرات مخرب آن کاملا شناسایی شده است ولی کانادایی ها اعتقاد دارند که به صورت کنترل شده و با احتیاط می توان از آن استفاده کرد.از این درگیری تحت عنوان جنگ آزبست یاد شده است. روسیه، چین و کانادا 65 درصد تولید آزبست در جهان را در اختیار دارند و کانادایی ها در حال گسترش فعالیتهای خود هستند.
عمده ترین کشورهای مصرف کننده آزبست در سال 1994 به ترتیب عبارتند از:
1- کشورهای مشترک المنافع
2- چین
3- ژاپن
4- برزیل
5- تایلند
6- هندوستان
7- کره جنوبی
8- ایران
9- فرانسه