و جعلنا من الماء کل شی حی
نگاهی کوتاه بدون نیاز به هیج استدلال ̨کرامت آب این زیبایی خلقت را به جهانیان ثابت می کند . آب مظهر حیات و زندگی هر زنده ای به او وابسته است همه هستی در مقابل کرامت او مقر و از خالع هستی ها شاکر .
سنگ که به مردگی در بین عام مشهور بوده و ( البته عقیده ای است نادرست ) . فریاد می آورد وسیله حیات به اذن خالق، ای آب اقرار به کرامتت دارم حال به پاداش آن همه خوبی بر قلب من جاری شو اگر چه سوراخ شود و قدم بر جسم سخت می فرود آر اگر چه پیکر تراش من شوی . ضربات سنگین ترا به جان خریدارم چرا که زندگی همه زنده ها به تو بستگی دارد . تو تامین کننده قوت اشرف مخلوقات الهی ̨آدمی هستی و زیبایی بخش برای زندگی او ̨پس سزاوار است که خدمت کنم ترا با تمامی وجود . بر من جاری شو تا قطره قطره هایت را نگهبان و حافظ باشم .
از ادبیات آب و سنگ که بگذریم آمار حکایت از اهمیت آب می کند . سخن از کم شدن این مایه حیات است .
چه میزان از این نعمت خدادادی در اختیار ما است ؟ پژوهشها نشان دنده آن است که 97% منابع آبی شور بوده و مقدار بسیار محدودی از آنها به طور مستقیم از سوی انسان مورد استفاده قرار گرفته . افزون بر آن کمی بیش از 76/1 درصد از آبهای کره زمین به صورت بلور یا در رود هانه های یخی از دسترس خارج شده و آنچه باقی مانده در عمق زمین ذخیره گردیده .
نتایج تحقیقات انجام شده از سوی FAOدر93 کشور در حال توسعه نشان می دهد ذخیره منابع آبی در این کشورها در حال کاهش است . در حالی که جایگزینی این منابع امکان پذیر نیست . ایران از نظر اقلیمی جزو کشورهای نیمه خشک به شمار می رود . با این که صرفه جویی در منابع آب در کشور ما مطابق با استاندارد های جهانی صورت نمی گیرد ̨اما همین کمبود آب سبب شده تا کشورمان تاریخ دیرینه ای در مدیریت آب داشته باشد .
سد کریت در استان یزد ̨سد کبار ̨سد ساوه و انبوه آب انبارها و پل بندها نشان از اهمیت مدیریت و منابع آب در گذشته دارد . مصرف آب در کشور 94% در بخش کشاورزی ̨4% در شرب و 2% در صنعت مورد استفاده قرار می گیرد .
در ابتدای قرن اخیر جمعیت ایران به 65 میلیون نفر رسیده و سهم سرانه هر ایرانی از این منبع طبیعی حدود 2 هزار و 150 متر مکعب در سال ( یک چهارم سرانه جهانی ) است بدیهی است با افزایش جمعیت به 100 میلیون نفر در سال 1400بخش اعظم استایهای کشور در شرایط کم آبی قرار هواهد گرفت .
در اینجا بحث کمبود آب به منظور آشامندن نیست بلکه محران آب بر تولید مواد غذائی اثرات منفی بسیاری دارد . یا به عبارتی بحران آب مساوی است با بحران غذا .
در حال حاضر برای تولید غذای مورد نیاز 65 میلیون نفر جمعیت کشور 85 میلیارد متر مکعب آب در سال مصرف ی شود . ( با کارایی مصرف آب 7/0 کسلوگرم محصول در ازا مصرف 1 متر مکعب آب )
نگاه به افزایش جمعیت و کاهش منابع آبی در پنجاه سال آتی که جمعیت ایران بالغ بر 130 میلیون نفر خواهد بود این سوال را پیش می آورد . چگونه می توان کمبود 50% آب را برای اداره غذائی کشور جبران کنیم ؟
راهی نیست جز با استفاده بهینه از منابع آبی که ̨قطره قطرهاش ̨کوه کوه طلاست .
قدم اول در این مهم شناخت عموامل هدر دهنده آب است . نگارنده بایک بررسی اجمالی موفق به سناخت عواملی چند در رابطه با هدر رفتن آبهای کشاورزی گردیده که تحت عنوان آسیب شناسی آبهای کشاورزی یا عوامل هدر دهنده اب در زیر خواهد آمد .
اطمینان کامل دارد عزیزان علاقمند و دلسوز بخصوص قشر متخصص و تحصیل کرده دانشگاهی اشراف بیشتری در این مبحث داشته و به بفین راهنمای ما نیز خواهند شد . انشا ا...
آسیب شناسی آب های کشاورزی یا عوامل هدر دهنده آب :
1. فروکشی در زمین ( نهرهای سنتی )
2. تبخیر در مسیر بعلت مجاورت با سطح
3. باقی ماندن در چاله نهرها پس از فطع جریان آب از مبدا و از بین رفتی آن
4. انحراف رفتن آب در مسیر بعلت شکستگی نهرهای سنتی
5. وجود گیاهان هرز در داخل و حواشی نهرها و سطوح زیر کشت
6. مصرف آب بیش از نیاز سطح زیر کشت بعلت آبیاری سنتی
7. مصرف استفاده های غیر کشاورزی در مسیر نهر ( ساخت و ساز ̨شستشوی احشام ̨مصارف صنعتی و ... )
8. آبیاری در شب که مدیریت کار را بعلت خستگی و خواب آلودگی ضعیف می کند .
9. شکستی آبندهای سنتی در مسیر اصلی و فرعی ( بیرون و درون مزرعه )
10. آلوده شدن صنعتی آب کشاورزی در مسیر
11. وجود لانه های حفره ای مربوط به جانوران موذی در مسیر و سطح مزرعه
با شناخت عوامل آسیبی نیا زبه ارائه راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از هدر رفتن آب می باشد .
بطوریکه ملاحظه می شود ̨بیشتر آسیب پذیری آب در مسیر انهار سنتی بوده به عبارتی چنانچه بتوانیم نهرهای موجود در کشور را اصلاح نمائیم می توان لااقل شاهد صدفه جویی ده درصدی آب مصرفی سالانه بود . از این صرفه جویی می توان تولیدی را به شرح ذیل کسب نمود .
85/000/000/000 × = 8/500/000/000 (متر مکعب آب مصرفی سالانه )
متر مکعب آب صرفه جویی شده
000/000/950/5 = (محصول تولیدی در ازا یک متر مکعب آب ) 7% × 000/000/500/8
کیلو محصول تولیدی از صرفه جویی آب
عزم دستگاه های اجرایی دیربط نیز در رایتای اصلاح و ساخت انهار کشاورزی است . بررسی ها نشان می دهد ساخت نهرهای سیمانی با عمر مفید 10-8 سال و قیمتی بالغ بر 50000 ریال در ازا هر متر مربع می باشد .
سال گذشته اینجانب در مقاله ای تحت عنوان طلایی که قیمب تمام شده آن گرانتر از الماس است ̨اشاره به باطله معادن و اینکه می توان از باطله ها به عنوان گنج های ناشناخته استفاده کرد داشتم . از جمله طرح های کار آفرین ̨اقتصادی ̨ماندگار ̨ملی را میتوان بازسازی انهار و ساخت استخرهای ذخیره آب کشاورزی را با مصالح باطله معادن سنگ از جمله سنگ کوبیک دانست . که در دو بخش به نقش کار آفرینی و صرفه و صلاح اقتصادی این طرح خواهیم پرداخت .
الف ) کار آفرینی طرح اصلاح انهار با سنگ های کوبیک ( تولید شده از باطله معادن ) :
سنگ - مجله روشان روز