چکیده
در مطالعه حاضر که به روش کتابخانه ای صورت گرفته سعی بر آن داشتیم تا با مطالعه بر روی مقالات و مندرجات موجود و قابل دست رس با مشکلات تولید کنندگان سنگ تزئینی آشنا شویم و برای حل این مشکلات راه کارهایی معقول و شدنی ارائه نماییم تا با بکار بستن این راهکارها بخشی از مشکلات و معضلات موجود بر سر راه تولید کنندگان سنگ های تزئینی برای رسیدن به بازار های صادرات جهانی حل شود و قدمی به سوی بازارهای صادرات جهانی برداشته باشیم. امید آن داریم که مقاله حاضر مورد عنایت و توجه عزیزان قرار گیرد.
واژه های کلیدی: مشکلات تولید کنندگان سنگ تزئینی ، راهکارها، بازارهای صادرات جهانی.
مقدمه
با توجه به جایگاه ویژه ذخایر معدنی سنگ ایران در جهان، میزان ذخایر شناخته شده در حدود 7/3 میلیارد تن است که 3/3 میلیارد تن آن بعنوان ذخیره قطعی و بقیه به عنوان ذخیره احتمالی تلقی میگردد. ]1[ هم چنین ایران بخاطر تنوع در رنگ و گوناگونی در سنگ در رده ده کشور برتر تولید کننده سنگ خام قرار دارد اما متاسفانه همین کشور با این رتبه در تولید سنگ خام در سنگ های فرآوری شده ضعیف عمل می نماید و این امر موجب گردیده تا از بازارهای رقابت جهانی بدور بماند.
یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در بازدهی اقتصادی سنگ های تزئینی، روش ها و تکنولوژی استخراج است که در ایران سطح تکنولوژی ها و بهره گیری از روش های روز دنیا نسبت به سایر کشورهای رقیب پایین تر است. برخی از پیمانکاران توجه چندانی به نحوه استخراج ندارند و تنها تاکید آنها بر روی کم کردن هزینه و افزایش تولیدات است در خالیکه بررسی ها نشان داده اند که اغلب مشکلات و خسارات در معادن سنگ به علت استفاده از تجهیزات فرسوده و بهره نگرفتن از پرسنل ماهر و متخصص می باشد همین دو مقوله هم خسارات جانی و هم خسارات مالی را ناشی می شود.
و اگر امکانات استخراجی مرغوب نباشد بیشترین بخش سنگ معدن به سنگ باطله تبدیل می شود و یا به علت وارد شدن فشارات و استرس های زیاد بر روی کپه سنگ، سنگ حاصله از نظر فیزیکی سست بوده و بخش اعظم آن در حین فرآوری به سنگ باطله تبدیل می شود. برای جلوگیری از اینگونه مسائل در سال 1366 شورای همانگی سنگ های تزئینی تغییر روش استخراج در معادن سنگ تزئینی را از انفجاری به روش های جدید در برنامه کار خود قرار دادند و در دومین سمپوزیوم معدنکاری در کرمان، بهره برداری از معادن جدید منوط به استفاده از روشهای استخراج بدون مواد ناریه کرد. (فهیمی فر- جمشید) هم چنین امروزه کارشناسان اقتصادی بر این اعتقاد هستند که برای تحکیم پایه های مطمئن در کشور، کاهش اتکا به درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت و رشد صادرات غیر نفتی از کارهای حیاتی و ضروری در این برهه زمان تاریخ کشور توجه به معادن سنگ تزئینی کشور است.
بحث
رشد روز افزون مصرف و نیاز کشور به پشتوانه های ارزی بغیر از نفت ایجاب می کند که بر میزان استخراج سنگهای ساختمانی افزوده شود و البته این استخراج باید به گونه ای صورت پذیرد که کمترین لطمه و خسارت به سنگ وارد آمده و تولید با حداقل هزینه و بیشترین بازده همراه باشد.]3[ و برای بهره گیری بهتر و کارآمدتر از معادن سنگ ایران تمامی معادن را یک دست نمائیم. از میان تعداد فراوانی از معادن ایران تنها تعدادی از آنها دارای کارت اکتشاف هستند و مابقی آنها فاقد کارت هستند. برای اینکه بتوان قوانین تصویب شده در شورای هماهنگی را به تمامی معادن ابلاغ کرده و همه آنها را یک رنگ نمائیم باید مسئولین معادن را الزام بداریم برای ادامه کار خود کارت اکتشاف تهیه نمایند. و هم چنین از طریق صنایع و معادن هر شهر نمایندگانی از میان معدنکاران به صورت دوره ای و فصلی انتخاب نمایند تا در جلسات این شورا حضور داشته و مشکلات و موانع کاری معدنکاران را به اطلاع صنایع و معادن رسانده و با مشاوره متخصصین در صدد رفع آن برآیند. و در طی چند دوره یک نشست همگانی برای معدنکاران ترتیب دهند تا در آن آخرین تکنولوژی های و ماشین آلات و روش های روز دنیا معرفی گردد و محاسن و مزیت های بهره گیری از این روش ها را در این جلسات به بحث گذاشته شود. و برای تشویق هر چه بیشتر اعضای این شورا، معدنکار نمونه سال برگزیده و از آن تجلیل گردد تا با این کار سایر معدنکاران را به استفاده از روش های مدرنیزه تشویق نمایند. هم چنین برای بهبود کیفیت سنگ های تولیدی قوانینی را تهیه و تنظیم نمایند و همه معادن را ملزم به رعایت این قوانین کنند، از دیگر کارهایی که برای بهبود بازار سنگ تزئینی در این شورا ها می توان انجام داد تشکیل اکیپ های تحقیقاتی- پژوهشی از میان دانشجویان معدن و زمین شناسی با گرایشات گوناگون است که با این برنامه هم فرصتی ایجاد می شود تا دانشجویان معلومات تئوری خود را در میدان عمل محک زنند و هم با نتایج بدست آمده از کارهای جمعی این اکیپ می توان پتانسیل های هر منطقه را تحلیل نمود و بسته به ظرفیت معدنی منطقه معادن و یا کارخانجات فرآوری را با همت بخش خصوصی تاسیس نمایند.
در بخش فرآوری نیز باید روش های سنتی را کنار گذاشت و تکنیک های روز بهره گرفت بطور مثال بهره گیری از فیلتر تصفیه آب پرس بجای ساختن استخرهای مخصوص جمع آوری پساب سنگبری، که در این روش دیگر نیازی به صرف هزینه و فضا برای ساخت استخر نیست و زمین بلا استفاده به کارخانه باز می گردد هم چنین صرفه جویی فوق العاده ای در نیروی انسانی می شود و از اتلاف آب و تخریب محیط زیست پیشگیری می شود. ]4[
با هر چه به روز تر شدن دستگاهها و ماشین آلات و بهره گیری از روش های مدرن سنگ های استخراجی مرغوب تر و بدون شکست می شوند و سنگ باطله کم تر تولید می شود در کارخانجات فرآوری نیز راندمان تولید سیر صعودی طی می کند و کیفیت سنگ های تولیدی به استاندارهای بازار جهانی نزدیکتر می شود.
از دیگر مواردی که نقص کار تولید کنندگان داخلی محسوب می شود عدم بسته بندی استاندارد تولیدات است. برای ورود به عرصه بازار جهانی باید محصولات به صورت شکیل و مطابق با معیارهای استاندارد جهانی بسته بندی و به بازار مصرف عرضه گردد.
نتیجه گیری
با وجود رتبه های برتر ایران در تولید سنگ خام به علت یک دست نبودن معدنکاران و نبود معیارها و استانداردهای مشخص بعنوان قوانین و هم چنین آشنا نکردن معدنکاران و به روز نشدن اطلاعات کارکنان این مشاغل با علم و تکنولوژی های روز دنیا و نبود حمایت های مالی و تسهیلاتی و یا مشاوره ای برای معدنکاران، ضعف آنها در بخش استخراج، فرآوری و بسته بندی رفع نخواهد شد و همین مسأله باعث می گردد تا ایران در عرصه رقابت های جهانی سرخورده شود.
پیشنهادات
همانطور که در متن مقاله اشاره شد برای حل مشکلات موجود بر سر راه معدنکاران بهتر است در صنایع و معادن هر استان مراکزی را ایجاد نموده تا در آن گروه تحقیقاتی در زمینه مشکلات معدنکاران هر استان تحقیق نموده و راه حل هایی پیرامون آن مشکلات بدست آورند. هم چنین با وجود این مراکز بهتر می توان بر روی کیفیت و مرغوبیت محصولات تولیدی نظارت داشت و قوانین صادر شده از سوی شورای هماهنگی سنگ های تزئینی را اعمال نمود. با اعمال این قوانین و حمایت ها محصولات و سنگ های بدست آمده به استاندارد های جهانی نزدیک تر خواهند بود.