همان چيدمان منظم يا نامنظم قطعات مختلف سنگ كه به صورت پازل  در كنار هم چيده شده باشند . در فرهنگ بزرگ سخن آمده؛ موزائیک نوعی مصالح ساختمانی معمولا به شکل چهار گوش با ضخامت کم که با ماسه سیمان و خرده سنگ ساخته می شود و برای پوشاندن کف ساختمان و یا تابلو های تزئینی به کار می رود .البته نوعی موزائیک فرنگی نیز وجود دارد که موزائیکی است که در آن  سنگهای تزئینی به کار می رود .

اين هنر از جهاتي شبيه به هنر معرق سنگ مي باشد .موزائیک سنگ هنری است که با سیمان کردن قطعات کوچک یک ماده سخت و رنگی مثلا مرمر یا سنگهای نیمه قیمتی بر روی یک پایه ساخته می شود .

در اين هنر بيشتر سنگها يا به شكل چهار گوش ویا  كله قندي  است و همینطور اشكال هندسي نامنظم ديگر كه بعد از شكستن يك سنگ بزرگ به دست می آید .

 هنر مشبك قدمتي ديرينه دارد. از زماني كه انسانهاي اوليه از غارنشيني به صحرا نشيني روي آوردند و از سنگ براي خود چهار ديواري ساختند، براي روشنايي داخل كلبه پنجره اي از پوست حيوان، چوب، برگ يا سنگي كه سوراخ سوراخ شده بود، تعبيه كردند. بدين ترتيب ضمن جلوگيري از ورود سرما تا حدي روشنايي كلبه را تامين كردند. كم كم اين سوراخ ها به اشكال هنري تبديل شد. امروزه آثار مشبك را بر درها،‌منابر،‌امام زاده ها، مساجد،پنجره ها و ظروف سنگی  می توان مشاهده کرد .آثاری که هنرمند مشبک کار با مهارت وذوق وسلیقه خود به طرز زیبایی خلق کرده است. یکی از نمونه های زیبای این هنر در استان قزوین در امامزاده اباذر وجود دارد داخل امامزاده اباذر ، درسمت راست درب ورودی، پنجره سنگی بسیار جالبی دیده می‌شود که به صورت مشبک و با طرح‌های ستاره‌ای و شش ضلعی طراحی شده است.همچنین در موزه هنر وپایداری(خانه میریانزاده) در چهار سوی حیاط راه پله ای سنگی وجود دارد، که با مشبک سنگ تزئین شده است

ساخت احجام سنگی یکی از رشته های زیبا و متنوع صنایع دستی است .حجم سازی یا مجسمه سازی ، یعنی آفرینش شکل سه بعدی بیانگر . بنابر این حجم مهمترین عنصر در طرح یک مجسمه محسوب می شود . احجام سنگی ممکن است به صورت  همه جانبی یا به صورت نقش بر جسته باشد . مجسمه همه جانبی شکلی است مستقل و جدا که فضایی را اشغال کرده ، ولی نقش بر جسته به زمینه ای متصل است و یا کمابیش از آن بیرون آمده است

یکی از شاخه های صنایع دستی سنگی مرصع کاری است . مرصع به معنی آنچه با جواهر تزئین شده باشد، است.(جواهر نشان)هنر مرصع کاری عبارت است از  نشاندن جواهر(سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی)بر روی ظروف ، زیور آلات و اشیاء تزئینی دیگر .

رشته خراطی سنگ یکی از رشته های صنایع دستی سنگی است .تراشیدن دورانی یک قطعه سنگ بوسیله چرخ خراطی ، برای ساخت اشیایی با حجم متقارن ومدور را خراطی می گویند . اشیایی مثل دیگ ، دیگچه ، هاون، قندان، قدح ،گلدان ،پايه هاي ميز و...از توليدات اين هنر هستند .

تاریخچه

 

از گذشته های دور هنر ساخت اشیا و ظروف مدور سنگی  به روش خراطی در ایران رواج داشته است . البته باید گفت که در سالیان دور برای ساخت این اشیا از ابزاری چون کلنگ ، تیشه ، قلم و چکش استفاده می شد ولی با ساخت دستگاه خراطی سنگ ، که دستگاه ساده ای بود و کمانه ای آ ن را به حرکت در می آ ورد ، ساخت و پرداخت این اشیا آسانتر شد .کم کم جای این دستگاه را دستگاههای پیشرفته ماشینی گرفت .در استان قزوین نیز از دیر باز هنرمندانی در این رشته فعالیت می کرده اند . شاید زمان کوتاهی  این هنر در شهر قزوین از رونق افتاد ولی با حمایت بعضی از ارگانهای متولی این هنر دوباره در این استان احیا شده است و آثار زیبای این هنر را در شهر قزوین می توان مشاهده کرد .آثاری چون گلدان، قندان ،پایه ستون ،نرده های سنگی و...

در دهه حاضر کيفيت به نحوه فزاينده‌اي اهميت يافته است پيش‌بيني مي‌شود که در آينده صنعت سنگ رل مهمي را در اين زمينه ايفا کند. نياز به توليد بيشتر و کيفيت عالي، تکنولوژي و ابزار پيشرفته‌اي را طلب می‌کند، براي رقابت موثر در بازار امروزي بايد از تکنولوژي‌هاي جديد در برش، فرم‌دهي و پرداخت محصولات سنگي وسايل برش الماسه، مثالي عالي از اين تکنولوژي پيشرفته‌اند. اين وسايل در تمام مراحل تهيه سنگ به‌کار مي‌روند. مثلا سيستم برش الماسه در استخراج سنگ، تيغه‌هاي برش در تهيه پلاک از قواره‌ها، اره‌هاي دايره‌اي در آراستن محصولات پرداخت شده و تيغه‌هاي صيقل‌دهي در پرداخت نهايي اين محصولات به‌کار مي‌روند. به‌کارگيري صحيح اين وسايل به نحو چشمگيري در بالابردن بازدهي فرآيند و کيفيت سنگ‌هاي پرداخت شده مؤثر است. به هرحال توليدکنندگان سنگ ناچارند راهي را بيابند تا استفاده از ابزار الماسه بهينه شود.

در سال 1972 کارشناسی از سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (يونيدو) گزارشی در مورد صنعت سنگ ايران تهيه نموده است که اين گزارش قبلاً در نشريات و يا کتب مربوط به سنگ های ساختمانی بطور کامل درج شده و در اين مقاله در مرحله اول صرفاً به نکات عمده گزارش اشاره می شود و سپس وضعيت موجود را تا حد امکان مورد بررسی قرار می دهيم.

تهيه کننده گزارش در خصوص مشخصات عمومی ذخاير سنگهای تزئينی و نما در ايران چنين نظر داده است: اين گونه سنگها تقريباً در تمام نقاط کشور يافت می شوند و شرايط مناسبی برای استخراج و مصرف آنها در اکثر شهر های ايران وجود دارد و در عين حال بيشتر معادن در فواصل دور از شهرها، راه آهن و نيروگاه های برق واقع شده اند که اين وضعيت سبب مشکلاتی در کار معادن می گردد.

روش غیر تخریبی برای تعیین فرسایش حاصل از هوازدگی و استحکام بخشی سنگ

فرسایش طبیعی در اثر هوا ، به عنوان بزرگترین تهدید برای مجسمه های سنگی باستانی به شمار می آید که بیشتر آنها از آثار هنری خوبی هستند . روشی پیشگیرانه برای برخورد با فرسایش در اثر هوا می تواند درمان سطوح با شیوه ی  استحکام بخشی به روش Consolidation باشد . استحکام بخشی باید به صورت نفوذی و تزریقی در سطوح سخت انجام گیرد تا به موجب آن سطوح در برابر فرسایش هوازدگی تقویت شده و میزان مقاومت آن افزایش پیدا کند .

استحکام بخشی بدین صورت ، باید دارای شرایط زیر باشد :

مشخصات کلی انتخاب سنگ برای مصارف ساختمانی

سنگ در طبيعت به فراوانی يافت می شود.برخی از انواع آن دوام بسيار زياد دارند.سنگ طبيعی در رنگ ها و مشخصات گوناگون وجود دارد و به همين دليل در نقاط مختلف ساختمان به کار می رود.سنگ های مورد مصرف در کارهای بنايی بايد دارای مشخصات زير باشد:

بافت سنگ : سنگ بايد ساختمانی سالم داشته باشد يعنی:

-شيار،ترک و رگه های سست نداشه باشد(کرمونباشد)

-بدون هر گونه خلل و فرج باشد.

-پوسيدگی نداشته باشد.

-يک دست(يک نواخت و همگن) باشد.

سنگ ساختماني تاريخچه سنگ يكي از ابتدايي ترين مصالح ساختماني است كه انسان براي ساختن ابزار و پناهگاهها و رفع نياز خود استفاده كرده است . دوره هاي كهن سنگي و پارينه سنگي نشان دهنده دوره هايي است كه در آن كاربرد سنگ بر فلز و ديگر مصالح مقدم مي باشد . آثار خانه هاي از سنگ چيده شده در شمال ايران متعلق به 7000 سال پيش موجود است . در ساختمانهاي سنگي از سنگ لاشه همراه با ملاتهاي گچ و آهك استفاده شده است چنانچه بايد اذعان كرد كه اگرچه سنگ به علت سنگيني و مشكلات حمل و نقل و استخراج تا حدي جاي خود را به مصالحي نظير آجر داده است اما همچنان اهميت خود را در .ساختمانهاي سنگين و سخت نظير پلها ، تونلها بهمن گيرها، ديوارهاي حائل و سنگ چين ها و كرسي چين ها و غير حفظ كرده است خواص عمومي و كاربري سنگها سنگها را به طور كلي از نظر منشاء تشكيل به سنگهاي آذرين ، رسوبي و دگرگون دسته بندي مي كنند . در بررسي خواص عمومي سنگها مواردي مانند مقاومت در برابر كشش ، تحمل فشار ، نفوذپذيري ، انتشار امواج ، پايداري و در نظر گرفتن امتداد لايه بندي و سطوح ضعيف در عمليات كه بايد در اين مورد گفت كه سنگها نوعا داراي سطوحي هستند كه در آنها نيروي چسبندگي و اتصال دانه ها نسبت به لايه هاي ديگر كمتر و يا حداقل است . و اين موارد مي تواند از اهميت زيادي در بررسي سنگها برخوردار باشد . در مجموع بايد مقاومت سنگ ساختماني بدون شيار ، رگه ، ترك ، خلل و فرج پوسيدگي و لايه سست باشد و حتي المقدور رنگي يكنواخت داشته باشد بطور كلي سنگ طبيعي را كه داراي مقاومت كافي در شرايط جوي و رنگ جالبي باشد مي توان در عمليات ساختماني و به صورت .سنگ لاشه ، سنگ قواره ، سنگ باربر ، سنگ پلاك ، سنگ درپوش ، سنگ ستون و حتي به صورت ظروف و وسايل سنگي استفاده نمود طرز تهيه سنگها و انواع آن قطعات بزرگ سنگي كه از معدن به دست مي آورند به نام « سنگ قله » معروف است سنگ قله نبايد در زير تيغه برش خرد شود و حتي المقدور بزرگ و قابل حمل باشد سنگ قله را بوسيله ديلم ، دست انفجار و يا برش از معدن جدا مي كنند و بسته به نوع جنس و كاربرد آن در كارگاه بوسيله عمليات مكانيكي آماده كار مي سازند . سنگهاي با كاربرد خشن و باربر را بوسيله تيشه و چكش آماده مي نمايند و سنگهاي تزئيني را ابتدا برش داده و در حين برش شستشو مي دهند تا سنگ را شسته و خاك آن را بگيرند . آنگاه بسته به اهميت و مرغوبيت ، آن را ساب و جلا مي دهند .  سنگهايي كه در ساختمان .بكارميروند به نامهاي سنگ لاشه ، سنگ قواره ، سنگ بادبر و سنگ پلاك مرسوم مي باشند كه به شرح آنها مي پردازيم